Enflasyon, bir ekonomideki mal ve hizmetlerin genel fiyat seviyesinin zaman içinde sürekli artması durumudur. Başka bir deyişle, paranın satın alma gücünün düşmesidir. Örneğin geçen yıl 10 TL’ye aldığın bir ürün bu yıl 12 TL olmuşsa, bu fiyat artışı enflasyona örnektir.
temel açıklama:
Enflasyon olduğunda:
- Aynı para miktarıyla daha az ürün veya hizmet alınabilir.
- Maaşlar artsa bile fiyatlar daha hızlı artıyorsa, reel gelir düşer.
- Birikimler, değer kaybeder (özellikle faiz getirisi enflasyonun altındaysa).
enflasyon neden olur?
- Talep enflasyonu: İnsanlar bir ürünü çok fazla talep ettiğinde fiyatı artar.
- Maliyet enflasyonu: Üretim maliyetleri (örneğin enerji, işçilik, ham madde) artarsa, ürün fiyatları da artar.
- Para arzı: Merkez bankası çok fazla para basarsa piyasada fazla para olur, bu da fiyatları yükseltebilir.
- Kur artışı: Döviz kuru yükselirse ithal edilen ürünlerin maliyeti artar.
nasıl ölçülür?
- En yaygın yöntem TÜFE (Tüketici Fiyat Endeksi)’dir.
- TÜFE, belirli bir “sepet” içindeki ürünlerin fiyat değişimini aylık/yıllık bazda ölçer.
- Örnek TÜFE sepetinde: Ekmek, peynir, kira, ulaşım, telefon faturası gibi kalemler yer alır.
enflasyon türleri:
- Düşük enflasyon: %0–%5 arası; ekonomiler için sağlıklıdır.
- Yüksek enflasyon: %10–%50 arası; halkın alım gücünü ciddi etkiler.
- Hiper enflasyon: %50 ve üzeri aylık artış; ekonomik kriz anlamına gelir (örneğin Venezuela, Zimbabwe).
- Deflasyon: Enflasyonun tersi; fiyatlar sürekli düşer, durgunluk riski doğar.
enflasyonun etkileri:
- Olumsuz: Alım gücünde azalma, yatırım ortamında belirsizlik, gelir dağılımında adaletsizlik.
- Olumlu (nadir): Borçlular için avantajlıdır; çünkü borçların reel değeri azalır.
merkez bankaları enflasyonla nasıl mücadele eder?
- Faiz artırımı: Harcamaları azaltır, tasarrufu teşvik eder.
- Para arzını kısıtlama: Dolaşımdaki parayı azaltır.
- Sıkı para politikaları uygular.
Son söz:
Enflasyon, her vatandaşın günlük hayatını doğrudan etkileyen ekonomik bir göstergedir. Market fiyatlarından kiralara, maaşlardan emekli gelirine kadar pek çok alanı etkiler. Bu yüzden sadece ekonomistlerin değil, herkesin temel düzeyde anlaması gereken bir kavramdır.