Kayyum, bir kişi, kurum ya da şirkete geçici olarak yönetici atanması durumunda, bu yetkiyi üstlenen kişiye verilen isimdir. Türk hukuk sisteminde, mahkeme kararıyla veya bazı durumlarda idari makamlarca atanabilir. Kayyum, malvarlığını korumak, şirketin işlerini yürütmek ya da hukuki boşluğu doldurmak amacıyla görevlendirilir.
kelime kökeni:
- Arapça kökenli “kayyim” kelimesinden gelir.
- Anlamı: “Gözeten, yöneten, yerine bakan kişi.”
kayyum ne zaman atanır?
Şirketler için:
- Yönetim kurulu üyeleri istifa etmiş ya da görevden alınmışsa,
- Şirket malvarlığı kötüye kullanılıyorsa,
- FETÖ gibi örgütlerle bağı olduğu iddia edilen şirketlere terörle mücadele kapsamında el konulmuşsa.
Dernek, vakıf ve belediyelere:
- Yönetim organları görevini yapamıyorsa,
- Yasa dışı faaliyetler varsa,
- Kamu güvenliği ya da çıkarı gerekçe gösteriliyorsa.
Kişisel durumlarda:
- Akıl hastalığı, kaybolma gibi nedenlerle bir kişinin malvarlığı veya işleri korunmak istenirse, yakınlarına ya da avukatlara kayyum atanabilir.
hukuki dayanak:
- Türk Medeni Kanunu ve Türk Ticaret Kanunu’na göre atanabilir.
- Ayrıca Terörle Mücadele Kanunu, Belediye Kanunu gibi özel düzenlemelerde de yer alır.
- Atama yetkisi genellikle Sulh Hukuk Mahkemesi ya da idari makamlar (örneğin İçişleri Bakanlığı) tarafından kullanılır.
kayyumun yetkileri:
- Malvarlığını yönetir.
- Gerekli kararları alabilir ve uygular.
- Hesap verme yükümlülüğü vardır.
- Görev süresi sınırlıdır ve mahkeme ya da atanmış olduğu merci tarafından denetlenir.
toplumsal tartışmalar:
- Kayyum atamaları, özellikle belediyelere yapılan müdahalelerde sıkça siyasi tartışmalara yol açar.
- Destekleyenler, kamu güvenliği ve yolsuzlukla mücadele gerekçesini öne sürerken,
- Eleştirenler, seçilmiş yönetime müdahale olduğunu savunur.
örnek:
- Türkiye’de bazı büyükşehir ve il belediyelerine, özellikle Doğu ve Güneydoğu Anadolu bölgelerinde, terörle ilişkilendirilen iddialar nedeniyle kayyumlar atanmıştır.
- 2016 sonrası dönemde, birçok özel şirkete ve eğitim kurumuna da FETÖ soruşturmaları kapsamında kayyum atanmıştır.
Sonuç olarak, kayyum, hukuk sisteminde önemli bir idari araçtır. Ancak, kullanımı şeffaflık, denetim ve ölçülülük ilkelerine uygun olmalıdır. Aksi hâlde hukuki bir araç, siyasi tartışma konusu hâline gelebilir.