bir kişiye kendi akıl sağlığından, hafızasından ya da algısından şüphe ettirmek amacıyla yapılan manipülatif bir davranış biçimi. genellikle psikolojik şiddet içinde yer alır ve mağdur zamanla “acaba ben mi abartıyorum?”, “ben mi yanlış hatırlıyorum?” diye düşünmeye başlar.
terimin kökeni, 1944 yapımı Gaslight adlı filmdir. filmde, bir adam karısını deli gibi hissettirmek için evdeki gaz lambalarının ışığını kısar ama kadına “hayır, ışıklar aynı” der. kadın gerçeklik algısını yitirmeye başlar. işte bu manipülasyon biçimi zamanla “gaslighting” terimiyle tanımlanmıştır.
gaslighting nasıl yapılır?
- “öyle bir şey hiç demedim.”
- “sen her şeyi yanlış anlıyorsun.”
- “herkes senin gibi düşünmüyor ama neyse…”
- “çok hassassın.”
- “senin hayal gücün bu, gerçek değil.”gibi cümlelerle kişinin algısı sürekli bastırılır.
sonuçları:
gaslighting’e maruz kalan kişi zamanla:
- kendi kararlarına güvenemez
- sürekli özür diler hâle gelir
- kendini suçlamaya başlar
- manipülatöre bağımlı hâle gelebilir
bu durum uzun vadede özgüven kaybı, anksiyete, depresyon gibi sorunlara yol açabilir.
nerelerde görülür?
- romantik ilişkilerde (en yaygın)
- ebeveyn-çocuk ilişkilerinde
- arkadaş çevresinde
- iş yerinde (patron/çalışan)
- hatta siyaset ve medya söylemlerinde bile
kısacası gaslighting, görünmeyen ama derin izler bırakan bir psikolojik şiddet türüdür.